Verdichten met en voor bewoners
Bouwen aan buurten van de toekomst
Inbreiden en verdichten, dat is vanaf 2030 de Amsterdamse strategie voor stedelijke groei. Niet aan de Ring, maar op locaties in de bestaande stad. Inzet: vitale buurten, gemaakt in samenspraak met bewoners. Bouwen aan buurten van de toekomst noemt de ontwikkellocaties waar dat samen stadmaken kansrijk is.
Stadsontwikkeling gaat in golven. De systematische uitleg in het Algemeen Uitbreidingsplan (1934) van Cornelis van Eesteren mondde na de oorlog uit in ‘licht, lucht en ruimte’ gevat in strokenbouw: Slotermeer, Slotervaart, Overtoomse Veld, Geuzenveld en Osdorp. Het ‘bouwen voor de buurt’ van de stadsvernieuwing uit de jaren zeventig en daarna resulteerde in betaalbare nieuwe woningen met behoud van stedenbouwkundige structuren. De Oostelijke Eilanden, Kinkerbuurt en Dapperbuurt zijn er voorbeelden van.
Sinds 2010 vindt veel van de Amsterdamse stadsontwikkeling aan de Ringzone plaats – de zone rond de binnenstad die ten zuiden van het IJ de Ring A10 volgt en ten noorden van het IJ uit de noordelijke IJ-oevers bestaat. Hier bouwt Amsterdam de meeste van de gemiddeld 7.500 nieuwe woningen die de hoofdstad er elk jaar bij krijgt.
Maar het komende decennium naderen veel projecten in de Ringzone hun voltooiing, vertelt Projectleider Bouwen aan buurten van de toekomst bij de Directie Ruimte & Duurzaamheid Rick Vermeulen: “We moeten nadenken waar nog ruimte is om te bouwen.”
Met Bouwen aan buurten van de toekomst zetten we in op een complete stad met vitale buurten. Dat zijn buurten met genoeg voorzieningen, zoals winkelcentra, scholen, medische voorzieningen en groen. In Bouwen aan buurten van de toekomst worden 8 buurten genoemd waar we gaan verkennen of/waar woningbouw mogelijk en/of wenselijk is. Dit zijn plekken aan de rand van de stad.
Tekst: Hans Fuchs
Portretfotografie: Kick Smeets
Rick Vermeulen
Nieuwe ontwikkellocaties
Bouwen aan buurten van de toekomst is een uitwerking van de Omgevingsvisie. In die laatste staan alle locaties waar dat inbreiden en verdichten ‘nieuwe stijl’ kansrijk is. Rick Vermeulen: ”Dat zijn er meer dan we op middellange termijn nodig hebben. Dat biedt keuzeruimte: met bouwen aan buurten van de toekomst stellen we daaruit een behapbaar pakket aan ontwikkellocaties samen: nieuwe wijken, bestaande buurten, stationsgebieden en voorzieningencentra. Op die plekken gaat het om kansen en uitdagingen – en om maatwerk, toegesneden op de locatie en de wensen van bewoners en gebruikers”. Rick Vermeulen vervolgt met: “We werken nu vooral aan uitleg en transformaties in de Ringzone, maar merken dat we met die strategie tegen grenzen aanlopen, bijvoorbeeld van investeringen en ruimte voor bedrijvigheid en vitale functies in de stad. Daarom kijken we nu of het ook anders kan en richten ons op de andere ontwikkellocaties.”
Koppelkansen
Bouwen aan buurten van de toekomst ziet vooral in bestaande buurten zogeheten koppelkansen. Rick Vermeulen: “Verdichting biedt kansen om het bouwen van nieuwe woningen te koppelen aan verbeteringen voor de buurt. Dat kan draaien om het gasloos maken van woningen, een beter beheer en onderhoud van de openbare ruimte, het verbeteren van de kansengelijkheid of het geven van een impuls aan het maatschappelijke voorzieningenniveau. Zo profiteren niet alleen nieuwe, maar ook zittende bewoners van positieve impulsen in hun buurt.”
Alternatief voor de binnenstad
Ook stationsgebieden zijn kansrijk als het om verdichten en inbreiden gaat, stelt Rick Vermeulen – juist door de aanwezigheid van het openbaar vervoer: “Deze gebieden zijn goed bereikbaar en zodoende geschikt voor kantoren en voorzieningen voor stad en regio, zoals bibliotheken, musea en bioscopen. Koppelkansen zijn er ook ten aanzien van de buurten eromheen. Die zitten veelal met flinke verbeteropgaven. Zij profiteren van het nieuwe functieaanbod. Omgekeerd geven de buurten een impuls aan de hernieuwde stationsgebieden.”
Bouwen aan buurten voor de toekomst noemt ook voorzieningencentra als ontwikkellocaties met potentie. Hier (studenten)woningen bouwen heeft voordelen, stelt Vermeulen: “Winkels en andere voorzieningen zijn dichtbij. Bewoners hoeven zodoende minder door de stad te reizen. Nieuwe bewoners en bewoners uit omliggende buurten zorgen voor meer klandizie. Dat biedt ook perspectieven voor extra winkels en voorzieningen. Winkelcentra buiten het centrum kunnen zo een alternatief zijn voor de binnenstad. Daarmee haken we aan op de wens om van Amsterdam een meerkernige stad te maken.”
Eerst het gesprek, dan de plannen
Met bouwen aan buurten van de toekomst gaat Amsterdam in zekere zin terug naar de stedelijke vernieuwing van weleer, stelt Rick Vermeulen: “Maar op een eigentijdse manier: met oog voor de bredere opgave, voor vitale buurten in een complete stad.”
Bij die opgave hebben bewoners een grote stem, vertelt Vermeulen: “Gebiedsontwikkeling in de stad leidt vaak tot beroering. Daarom hebben we voorafgaand aan het opstellen van Bouwen aan buurten voor de toekomst de luiken opengezet en eerst aan Amsterdammers gevraagd wat zij belangrijk vinden. Ook in de uitwerking van Bouwen aan buurten voor de toekomst blijft samen stadmaken belangrijk. Wat vinden bewoners en ondernemers belangrijk en wat kunnen we samen doen om hun buurten te verbeteren? Daarover gaan we het gesprek aan. Daarna pas worden plannen gesmeed.”
Verdichten met en voor bewoners
Bouwen aan buurten van de toekomst
Inbreiden en verdichten, dat is vanaf 2030 de Amsterdamse strategie voor stedelijke groei. Niet aan de Ring, maar op locaties in de bestaande stad. Inzet: vitale buurten, gemaakt in samenspraak met bewoners. Bouwen aan buurten van de toekomst noemt de ontwikkellocaties waar dat samen stadmaken kansrijk is.
Met Bouwen aan buurten van de toekomst zetten we in op een complete stad met vitale buurten. Dat zijn buurten met genoeg voorzieningen, zoals winkelcentra, scholen, medische voorzieningen en groen. In Bouwen aan buurten van de toekomst worden 8 buurten genoemd waar we gaan verkennen of/waar woningbouw mogelijk en/of wenselijk is. Dit zijn plekken aan de rand van de stad.
Tekst: Hans Fuchs
Portretfotografie: Kick Smeets
Stephan Sliepenbeek zet het helemaal aan het begin direct even puntig neer: “De transformatie van de havengebieden is achter de rug, nu is het de buurt aan locaties als Amstel III - monofunctionele buitengebieden die vaak goed bereikbaar zijn. Hoe we die transformeren tot hoogstedelijke milieus, daar zijn geen voorbeelden van. Iedereen is het er over eens dat we er een goede functiemix en een hoge dichtheid moeten realiseren. Maar de leefbaarheid? Onze opgave: in deze gebieden een eigen, intrinsieke kwaliteit maken.”
Een printplaat
en een gebied
vol gevoeligheden
Stephan Sliepenbeek is hoofd stedenbouwkundige en sinds vijf jaar projecttrekker R&D van de transformatie van Amstel III tot metropolitane stadswijk met in het hart een groot stadspark. Er worden voorzieningen en 10.000 tot 15.000 woningen toegevoegd, de huidige kantoorfunctie blijft. Collega-stedenbouwer Ron van Heusden is hoofdontwerper van het Hamerkwartier, dat de komende tien tot twintig jaar verandert van een bedrijventerrein in een wijk met zo’n 6.500 woningen en veel ruimte voor werken. In een paar streken schets Van Heusden de verschillen tussen de twee gebieden: “Amstel III is een printplaat waar een blind paard geen schade kan aanrichten, een neutraal grid met prima infra. Maar met een lage landschappelijke kwaliteit. En aanvankelijk weinig marktdruk. Het Hamerkwartier ligt aan het IJ, naast een beschermd stadsgezicht, kent veel maatschappelijke activiteit, er zijn veel gevoeligheden - en er is een enorme marktdruk. Dat levert bij het transformeren twee wezenlijk andere startvormen op.”
Rick Vermeulen
Nieuwe ontwikkellocaties
Bouwen aan buurten van de toekomst is een uitwerking van de Omgevingsvisie. In die laatste staan alle locaties waar dat inbreiden en verdichten ‘nieuwe stijl’ kansrijk is. Rick Vermeulen: ”Dat zijn er meer dan we op middellange termijn nodig hebben. Dat biedt keuzeruimte: met bouwen aan buurten van de toekomst stellen we daaruit een behapbaar pakket aan ontwikkellocaties samen: nieuwe wijken, bestaande buurten, stationsgebieden en voorzieningencentra. Op die plekken gaat het om kansen en uitdagingen – en om maatwerk, toegesneden op de locatie en de wensen van bewoners en gebruikers”. Rick Vermeulen vervolgt met: “We werken nu vooral aan uitleg en transformaties in de Ringzone, maar merken dat we met die strategie tegen grenzen aanlopen, bijvoorbeeld van investeringen en ruimte voor bedrijvigheid en vitale functies in de stad. Daarom kijken we nu of het ook anders kan en richten ons op de andere ontwikkellocaties.”
Koppelkansen
Bouwen aan buurten van de toekomst ziet vooral in bestaande buurten zogeheten koppelkansen. Rick Vermeulen: “Verdichting biedt kansen om het bouwen van nieuwe woningen te koppelen aan verbeteringen voor de buurt. Dat kan draaien om het gasloos maken van woningen, een beter beheer en onderhoud van de openbare ruimte, het verbeteren van de kansengelijkheid of het geven van een impuls aan het maatschappelijke voorzieningenniveau. Zo profiteren niet alleen nieuwe, maar ook zittende bewoners van positieve impulsen in hun buurt.”
Alternatief voor de binnenstad
Ook stationsgebieden zijn kansrijk als het om verdichten en inbreiden gaat, stelt Rick Vermeulen – juist door de aanwezigheid van het openbaar vervoer: “Deze gebieden zijn goed bereikbaar en zodoende geschikt voor kantoren en voorzieningen voor stad en regio, zoals bibliotheken, musea en bioscopen. Koppelkansen zijn er ook ten aanzien van de buurten eromheen. Die zitten veelal met flinke verbeteropgaven. Zij profiteren van het nieuwe functieaanbod. Omgekeerd geven de buurten een impuls aan de hernieuwde stationsgebieden.”
Bouwen aan buurten voor de toekomst noemt ook voorzieningencentra als ontwikkellocaties met potentie. Hier (studenten)woningen bouwen heeft voordelen, stelt Vermeulen: “Winkels en andere voorzieningen zijn dichtbij. Bewoners hoeven zodoende minder door de stad te reizen. Nieuwe bewoners en bewoners uit omliggende buurten zorgen voor meer klandizie. Dat biedt ook perspectieven voor extra winkels en voorzieningen. Winkelcentra buiten het centrum kunnen zo een alternatief zijn voor de binnenstad. Daarmee haken we aan op de wens om van Amsterdam een meerkernige stad te maken.”
Eerst het gesprek, dan de plannen
Met bouwen aan buurten van de toekomst gaat Amsterdam in zekere zin terug naar de stedelijke vernieuwing van weleer, stelt Rick Vermeulen: “Maar op een eigentijdse manier: met oog voor de bredere opgave, voor vitale buurten in een complete stad.”
Bij die opgave hebben bewoners een grote stem, vertelt Vermeulen: “Gebiedsontwikkeling in de stad leidt vaak tot beroering. Daarom hebben we voorafgaand aan het opstellen van Bouwen aan buurten voor de toekomst de luiken opengezet en eerst aan Amsterdammers gevraagd wat zij belangrijk vinden. Ook in de uitwerking van Bouwen aan buurten voor de toekomst blijft samen stadmaken belangrijk. Wat vinden bewoners en ondernemers belangrijk en wat kunnen we samen doen om hun buurten te verbeteren? Daarover gaan we het gesprek aan. Daarna pas worden plannen gesmeed.”
