Het toeslagenschandaal
Keiharde en onterechte invorderingen van de kinderopvangtoeslag heeft tienduizenden ouders ongekend onrecht aangedaan. De Belastingdienst bestempelde ouders met recht op kinderopvangtoeslag als ‘fraudeur’. Zij moesten tienduizenden euro’s terugbetalen. De Belastingdienst heeft de enorme gevolgen op de betrokkenen uit het oog verloren. Mensen verloren hun baan, hun woning en soms werden kinderen uit huis geplaatst. Dit toeslagenschandaal heeft jaren geduurd en de gevolgen werken nog steeds door.
In 2020 is door het rijk de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) opgericht. Er is gestart met het herstellen van fouten en reparatie van de financiële gevolgen van die fouten1. Het herstelprogramma bestaat uit financiële genoegdoening, een schuldenaanpak en brede ondersteuning uitgevoerd door gemeenten. Tot 2 januari 2024 konden ouders zich melden als gedupeerde om in aanmerking te komen voor deze herstelregelingen. In totaal hebben 68.376 ouders zich gemeld2.
Ongekend onrecht
Onrecht omdat er sprake was van door het kabinet erkend institutioneel racisme bij de Belastingdienst. Discriminatie omdat op basis van nationaliteit, ras en leeftijd, mensen onterecht op een zwarte lijst terecht kwamen en het stempel ‘fraudeur’ kregen3. Dit had grote gevolgen voor de ouders, zo is de afgelopen jaren gebleken. Omdat onterecht kinderopvangtoeslag teruggevorderd werd, kwamen veel ouders in de schulden. Door het stempel ‘fraudeur’ verloren veel ouders ook het recht op een persoonlijke betalingsregeling. Zij konden geen schuldhulpverlening bij hun gemeente aanvragen of naar draagkracht hun schuld terugbetalen. De gevolgen zijn tot op heden voelbaar voor ouders.
Schade in beeld
Amsterdam telt per 2 januari 2024, 6660 ouders die zich bij het rijk hebben gemeld als gedupeerde. Ook kinderen zijn geraakt en hebben schade geleden door het schandaal. Op 2 januari telt Amsterdam 8736 kinderen van erkend gedupeerde ouders: 4363 tot en met vijftien jaar, en 4373 van zestien jaar en ouder. Het aantal erkend gedupeerde ouders en kinderen loopt nog steeds op aangezien er nog wekelijks ouders erkend worden. De meeste mensen die geraakt zijn door het toeslagenschandaal wonen in stadsdeel Zuidoost, gevolgd door Nieuw-West en Noord4.
Aantal gedupeerde ouders en kinderen
16 jaar en ouder
4373
6660
Tot en met 15 jaar
4363
Amsterdamse aanpak
Het rijk biedt financiële compensatie voor gedupeerde ouders. Maar de problemen door het toeslagenschandaal, spelen op meer gebieden. Gemeenten bieden op verschillende manieren ondersteuning aan ouders en kinderen bij de brede hulpvragen op het gebied van schulden, wonen, gezin, werk en zorg5. De gemeente Amsterdam begon in 2021 met de inzet van de Vroeg Eropaf teams. Zij benaderen Amsterdamse gedupeerde ouders met een boodschap van erkenning voor wat hen is aangedaan en de vraag of zij hulp nodig hebben.
Er is ook een aantal onderzoeken gedaan. Zoals Knellende mechanismen om te leren van wat er is misgegaan in het toeslagenschandaal. Uit het onderzoek blijkt dat hulpverleners behoefte hebben aan ruimte en richtlijnen om maatwerk te bieden. De ervaringen met de Vroeg Eropaf teams is onderzocht in Dienstverlening van de hersteloperatie toeslagenschandaal. Hieruit komt dat informatie over dienstverlening van de hersteloperatie voor hulpverleners beter beschikbaar moet zijn.
Belangrijk voor het emotionele herstel van gedupeerde ouders en kinderen is contact met lotgenoten. Daarom is de gemeente Amsterdam gestart met de verkenning van het realiseren van dit lotgenotencontact. Initiatieven in Almere en Rotterdam zijn hierbij inspirerende voorbeelden (zie kader). Op de volgende pagina’s daarover meer.
Vind hier meer informatie over de brede ondersteuning die gemeente Amsterdam biedt.
Inspiratie: Number 90 Foundation
Deze stichting is in 2022 gestart. Het biedt een huiselijke ruimte waar gedupeerden van de toeslagenaffaire elkaar ontmoeten en steunen. Number 90 is ontstaan dankzij de Number 5 Foundation van prinses Laurentien in samenwerking met gedupeerde ouders die zich inzetten als herstelexperts voor ouders die wonen in Almere. De aanpak van Gelijkwaardig Herstel ontwikkeld door de Number 5 Foundation is toegepast bij Number 90.
Website Belastingdienst, 2023
Website herstel.toeslagen.nl, 2023
PwC-rapporten over fraudesignaleringsvoorziening Belastingdienst | Tweede Kamer der Staten-Generaal
O&S rapport, Dienstverlening van de hersteloperatie toeslagenschandaal Onderzoek naar ervaringen van gedupeerden en buurtteammedewerkers, 2022
Knellende mechanismen - eindrapport 2023 (HvU, HvA) - openresearch.amsterdam
Het toeslagenschandaal
Keiharde en onterechte invorderingen van de kinderopvangtoeslag heeft tienduizenden ouders ongekend onrecht aangedaan. De Belastingdienst bestempelde ouders met recht op kinderopvangtoeslag als ‘fraudeur’. Zij moesten tienduizenden euro’s terugbetalen. De Belastingdienst heeft de enorme gevolgen op de betrokkenen uit het oog verloren. Mensen verloren hun baan, hun woning en soms werden kinderen uit huis geplaatst. Dit toeslagenschandaal heeft jaren geduurd en de gevolgen werken nog steeds door.
In 2020 is door het rijk de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) opgericht. Er is gestart met het herstellen van fouten en reparatie van de financiële gevolgen van die fouten1. Het herstelprogramma bestaat uit financiële genoegdoening, een schuldenaanpak en brede ondersteuning uitgevoerd door gemeenten. Tot 2 januari 2024 konden ouders zich melden als gedupeerde om in aanmerking te komen voor deze herstelregelingen. In totaal hebben 68.376 ouders zich gemeld2.
Ongekend onrecht
Onrecht omdat er sprake was van door het kabinet erkend institutioneel racisme bij de Belastingdienst. Discriminatie omdat op basis van nationaliteit, ras en leeftijd, mensen onterecht op een zwarte lijst terecht kwamen en het stempel ‘fraudeur’ kregen3. Dit had grote gevolgen voor de ouders, zo is de afgelopen jaren gebleken. Omdat onterecht kinderopvangtoeslag teruggevorderd werd, kwamen veel ouders in de schulden. Door het stempel ‘fraudeur’ verloren veel ouders ook het recht op een persoonlijke betalingsregeling. Zij konden geen schuldhulpverlening bij hun gemeente aanvragen of naar draagkracht hun schuld terugbetalen. De gevolgen zijn tot op heden voelbaar voor ouders.
Schade in beeld
Amsterdam telt per 2 januari 2024, 6660 ouders die zich bij het rijk hebben gemeld als gedupeerde. Ook kinderen zijn geraakt en hebben schade geleden door het schandaal. Op 2 januari telt Amsterdam 8736 kinderen van erkend gedupeerde ouders: 4363 tot en met vijftien jaar, en 4373 van zestien jaar en ouder. Het aantal erkend gedupeerde ouders en kinderen loopt nog steeds op aangezien er nog wekelijks ouders erkend worden. De meeste mensen die geraakt zijn door het toeslagenschandaal wonen in stadsdeel Zuidoost, gevolgd door Nieuw-West en Noord4.
Aantal gedupeerde ouders en kinderen
16 jaar en ouder
4373
6660
Tot en met 15 jaar
4363
Amsterdamse aanpak
Het rijk biedt financiële compensatie voor gedupeerde ouders. Maar de problemen door het toeslagenschandaal, spelen op meer gebieden. Gemeenten bieden op verschillende manieren ondersteuning aan ouders en kinderen bij de brede hulpvragen op het gebied van schulden, wonen, gezin, werk en zorg5. De gemeente Amsterdam begon in 2021 met de inzet van de Vroeg Eropaf teams. Zij benaderen Amsterdamse gedupeerde ouders met een boodschap van erkenning voor wat hen is aangedaan en de vraag of zij hulp nodig hebben.
Er is ook een aantal onderzoeken gedaan. Zoals Knellende mechanismen om te leren van wat er is misgegaan in het toeslagenschandaal. Uit het onderzoek blijkt dat hulpverleners behoefte hebben aan ruimte en richtlijnen om maatwerk te bieden. De ervaringen met de Vroeg Eropaf teams is onderzocht in Dienstverlening van de hersteloperatie toeslagenschandaal. Hieruit komt dat informatie over dienstverlening van de hersteloperatie voor hulpverleners beter beschikbaar moet zijn.
Belangrijk voor het emotionele herstel van gedupeerde ouders en kinderen is contact met lotgenoten. Daarom is de gemeente Amsterdam gestart met de verkenning van het realiseren van dit lotgenotencontact. Initiatieven in Almere en Rotterdam zijn hierbij inspirerende voorbeelden (zie kader). Op de volgende pagina’s daarover meer.
Vind hier meer informatie over de brede ondersteuning die gemeente Amsterdam biedt.
Inspiratie: Number 90 Foundation
Deze stichting is in 2022 gestart. Het biedt een huiselijke ruimte waar gedupeerden van de toeslagenaffaire elkaar ontmoeten en steunen. Number 90 is ontstaan dankzij de Number 5 Foundation van prinses Laurentien in samenwerking met gedupeerde ouders die zich inzetten als herstelexperts voor ouders die wonen in Almere. De aanpak van Gelijkwaardig Herstel ontwikkeld door de Number 5 Foundation is toegepast bij Number 90.
Website Belastingdienst, 2023
Website herstel.toeslagen.nl, 2023
PwC-rapporten over fraudesignaleringsvoorziening Belastingdienst | Tweede Kamer der Staten-Generaal
O&S rapport, Dienstverlening van de hersteloperatie toeslagenschandaal Onderzoek naar ervaringen van gedupeerden en buurtteammedewerkers, 2022
Knellende mechanismen - eindrapport 2023 (HvU, HvA) - openresearch.amsterdam