Sluisbuurt:
stadseiland
aan het IJ
Sluisbuurt, Zeeburgereiland
Op de kop van het Zeeburgereiland ligt over een jaar of tien een nieuwe Amsterdamse wijk: de Sluisbuurt. Aan de oevers van het Binnen-IJ krijgt dit wooneiland groene zomen en hoogwaardige openbare ruimte. Daarachter klimt de wijk de hoogte in: 17 woontorens zorgen voor een stevig, stads silhouet. Waarom die focus op het water? Hoezo al die torens? En hoe krijgt duurzaamheid er een plek? Hoofdontwerpster Mirjana Milanovic licht het plan voor de Sluisbuurt toe.
Tekst: Hans Fuchs
Fotografie: Paul Tolenaar
“Kijk naar die plek: de Sluisbuurt en het water horen bij elkaar“, vertelt stedenbouwkundige Mirjana Milanovic. “Als je de kale, winderige zandvlakte bezoekt die de Sluisbuurt nu nog is, ervaar je meteen wat de locatie bijzonder maakt: dat water én het vrije uitzicht rondom.”
Beide kwaliteiten vonden hun weg naar Milanovic’ stedenbouwkundig plan. “Het hele waterfront van de Sluisbuurt is straks publieke ruimte. Met op de uiterste punt, bij de Oranjesluizen, het Sluispark. Dat wordt een metropolitane openbare ruimte - en niet alleen voor de bewoners van de wijk. We grijpen de aanleg van de Sluisbuurt aan om de Oranjesluizen weer op de ‘mental map’ van alle Amsterdammers te krijgen, als deel van de stad.”
Kijk: meer stad!
En dan is er nog dat vrije zicht rondom. De Sluisbuurt benut het ten volle, met middelhoge gebouwen langs de oevers en 17 torens van 40 tot 125 meter hoog. “Bewoners hebben straks een panoramisch uitzicht. Op de stad, op Durgerdam en het Buiten-IJ, op Pampus en verder, richting Almere.”
De torens bezorgen Amsterdam een krachtig nieuw silhouet aan het Binnen-IJ. Dat past naadloos in het bestaande oostelijke aanzicht van Amsterdam, aldus Milanovic: “Het waterfront is hier al heel stedelijk. Kijk naar Buiksloterham, Java-eiland, KNSM. De Sluisbuurt neemt er een bijzondere positie in, als de kop van een reeks eilanden en schakel tussen IJburg en stad. Dat communiceert de skyline van de Sluisbuurt straks ook: ‘Kijk, hier is nog meer stad, hier begint een heel nieuw deel van Amsterdam; de eilandenreeks van Zeeburgereiland en IJburg’.”
Waterbassin en grachtenstructuur
Het hart van de Sluisbuurt is straks het Waterbassin, de centrale openbare ruimte in de wijk. Hier meert de pont uit het Oostelijk Havengebied aan, hier komt Hogeschool Inholland. De gemeente rolt er een nieuwe fietsverbinding richting IJburg uit, er komt een buurtplein met winkels, horeca en wijkvoorzieningen. Dieper in de wijk gaat het water op herhaling: een lus van grachten zorgt in het midden van de Sluisbuurt voor opvang van regenwater.
Waterverbindingen Sluisbuurt,
plankaart 2017
Hoge dichtheid
Mirjana Milanovic werkt sinds 25 jaar als stedenbouwkundige bij gemeente Amsterdam en tekende vooral mee aan de oostkant van de stad. Zij was onder meer projectleider en hoofdontwerper van Steigereiland en Centrumeiland van IJburg en drijvende kracht achter tal van zelfbouwprojecten.
Een belangrijke opgave van dat Centrumeiland nam Milanovic mee naar de Sluisbuurt: streven naar hogere dichtheid en meer woningen voor de stad. “Niet alleen de locatie bepaalt de contouren van een ontwerp. Ik kijk ook naar de tijd: wat is, nu en in de toekomst, belangrijk voor de stad? Verdichten met hoogbouw in combinatie met groene plantsoenen is op Sluisbuurt een goede oplossing, die bijkomende voordelen oplevert. Je schept ruimte om de stad heen, het genereert betere voorzieningen en zorgt voor samenhang in de openbare ruimte. Het maakt van de Sluisbuurt ook een eigen kern in meerkernig Amsterdam, in lijn met de Omgevingsvisie Amsterdam 2050.”
Podium en toren
De gemeente introduceert in de Sluisbuurt een nieuw type hoogbouw. De torens staan op een brede onderbouw van 20 tot 30 meter. Inspiratiebron: de 'podium and tower' bebouwing in Toronto en Vancoucer. Hieruit kan een Amsterdamse 'blok en toren' typologie ontstaan, aldus Milanovic: “Pluspunt van torens op een blok: ze voegen woningen toe, terwijl de ervaring op straatniveau wordt bepaald door een vijf tot zes lagen hoge stedelijke gevel. De onderbouw, met ruimte voor woningen, winkels en voorzieningen, zorgt voor de menselijke maat. We maken er plinten in die meedoen met de openbare ruimte - open en transparant. In het profiel van de straat zorgen we voor zachte overgangen van blok naar straat. En de straten van de Sluisbuurt krijgen dezelfde materialen als de binnenstad en het Oostelijk Havengebied: rode klinkers, natuurstenen accenten.”
Winnaar van de eerste tender - “Patchwork”, Barcode architecten, voorbeeld van typologie van blok met toren
Klimaatbestendig
Wat Mirjana Milanovic ook van het Centrumeiland meenam naar de Sluisbuurt: duurzaamheid. Het nieuwe wooneiland wordt klimaatbestendig, opgewassen tegen wateroverlast en hittestress. Regenwater wordt via de grachten afgevoerd naar het IJ. Dat scheelt aan ondergrondse infra en voorkomt overstort op het riool. De Sluisbuurt is opgehoogd met ruim twee meter zand, dat het regenwater opvangt, filtert en zuivert. Op elke kavel komt minimaal 40% groen, waarvan 30% op het dak. Dat tempert hoge temperaturen in de zomer.
Sluisbuurt is ontworpen op basis van de principes van De Bewegende Stad. De leefomgeving nodigt uit tot fietsen, lopen, sporten en bewegen. Voorzieningen zijn op loopafstand, de buurt is autoluw. In de Sluisbuurt hanteert de gemeente een parkeernorm van 0,3, de helft van die voor de Sportheldenbuurt op Zeeburgereiland.
Diversiteit
Duurzaam is ook de diversiteit waar de gemeente in de Sluisbuurt naar streeft. Dat zie je terug in het woningbestand. 5.640 woningen krijgt de wijk. Van de huurwoningen is 40% sociale huur, 35% middensegment en 25% vrije sector. Die woningen, voornamelijk appartementen, zijn bestemd voor een mix aan huishoudens. In de Sluisbuurt wonen straks gezinnen, jongeren, studenten en senioren.
In 2023 opent op het eiland een tijdelijke broedplaats met ateliers voor kunstenaars en een buurthuis. Eind 2024, begin 2025 komen de eerste bewoners. Zij gaan wonen in de 289 middensegment huurwoningen in de eerste toren van de Sluisbuurt, naar ontwerp van de Architekten Cie. Tegen die tijd staat ook Hogeschool Inholland aan het Waterbassin (ontwerp: cepezed architecten) en is een deel van het plein voor de school aangelegd. Een eerste zelfbouwproject met 20 woningen, een middelbare school, een basisschool en 800 studentenwoningen volgen snel daarop.
Bereikbaarheid
En de afstand tot de binnenstad? Hoe gaan die allereerste en alle latere bewoners die overbruggen? Milanovic: “Bereikbaarheid op een eiland is altijd een lastige opgave. Daar knelt het nog, bij de Sluisbuurt.” De IJtram is nu nog de enige OV-verbinding. De geplande fietsbrug naar Sporenburg is van de baan. Als alternatief vaart, vanaf januari 2023 al, een pont tussen de Sluisbuurt en het Oostelijk Havengebied. Voor de ontsluiting per fiets wil de gemeente de fietsroute via de Amsterdamsebrug verbeteren. Mirjana Milanovic zet haar kaarten op een pontverbinding: “Die zou de Sluisbuurt meer deel maken van het oostelijk waterfront.”
Op de kop van het Zeeburgereiland ligt over een jaar of tien een nieuwe Amsterdamse wijk: de Sluisbuurt. Aan de oevers van het Binnen-IJ krijgt dit wooneiland groene zomen en hoogwaardige openbare ruimte. Daarachter klimt de wijk de hoogte in: 17 woontorens zorgen voor een stevig, stads silhouet. Waarom die focus op het water? Hoezo al die torens? En hoe krijgt duurzaamheid er een plek? Hoofdontwerpster Mirjana Milanovic licht het plan voor de Sluisbuurt toe.
Tekst: Hans Fuchs
Fotografie: Paul Tolenaar
“Kijk naar die plek: de Sluisbuurt en het water horen bij elkaar“, vertelt stedenbouwkundige Mirjana Milanovic. “Als je de kale, winderige zandvlakte bezoekt die de Sluisbuurt nu nog is, ervaar je meteen wat de locatie bijzonder maakt: dat water én het vrije uitzicht rondom.”
Beide kwaliteiten vonden hun weg naar Milanovic’ stedenbouwkundig plan. “Het hele waterfront van de Sluisbuurt is straks publieke ruimte. Met op de uiterste punt, bij de Oranjesluizen, het Sluispark. Dat wordt een metropolitane openbare ruimte - en niet alleen voor de bewoners van de wijk. We grijpen de aanleg van de Sluisbuurt aan om de Oranjesluizen weer op de ‘mental map’ van alle Amsterdammers te krijgen, als deel van de stad.”
Kijk: meer stad!
En dan is er nog dat vrije zicht rondom. De Sluisbuurt benut het ten volle, met middelhoge gebouwen langs de oevers en 17 torens van 40 tot 125 meter hoog. “Bewoners hebben straks een panoramisch uitzicht. Op de stad, op Durgerdam en het Buiten-IJ, op Pampus en verder, richting Almere.”
De torens bezorgen Amsterdam een krachtig nieuw silhouet aan het Binnen-IJ. Dat past naadloos in het bestaande oostelijke aanzicht van Amsterdam, aldus Milanovic: “Het waterfront is hier al heel stedelijk. Kijk naar Buiksloterham, Java-eiland, KNSM. De Sluisbuurt neemt er een bijzondere positie in, als de kop van een reeks eilanden en schakel tussen IJburg en stad. Dat communiceert de skyline van de Sluisbuurt straks ook: ‘Kijk, hier is nog meer stad, hier begint een heel nieuw deel van Amsterdam; de eilandenreeks van Zeeburgereiland en IJburg’.”
Waterbassin en grachtenstructuur
Het hart van de Sluisbuurt is straks het Waterbassin, de centrale openbare ruimte in de wijk. Hier meert de pont uit het Oostelijk Havengebied aan, hier komt Hogeschool Inholland. De gemeente rolt er een nieuwe fietsverbinding richting IJburg uit, er komt een buurtplein met winkels, horeca en wijkvoorzieningen. Dieper in de wijk gaat het water op herhaling: een lus van grachten zorgt in het midden van de Sluisbuurt voor opvang van regenwater.
Hoge dichtheid
Mirjana Milanovic werkt sinds 25 jaar als stedenbouwkundige bij gemeente Amsterdam en tekende vooral mee aan de oostkant van de stad. Zij was onder meer projectleider en hoofdontwerper van Steigereiland en Centrumeiland van IJburg en drijvende kracht achter tal van zelfbouwprojecten.
Een belangrijke opgave van dat Centrumeiland nam Milanovic mee naar de Sluisbuurt: streven naar hogere dichtheid en meer woningen voor de stad. “Niet alleen de locatie bepaalt de contouren van een ontwerp. Ik kijk ook naar de tijd: wat is, nu en in de toekomst, belangrijk voor de stad? Verdichten met hoogbouw in combinatie met groene plantsoenen is op Sluisbuurt een goede oplossing, die bijkomende voordelen oplevert. Je schept ruimte om de stad heen, het genereert betere voorzieningen en zorgt voor samenhang in de openbare ruimte. Het maakt van de Sluisbuurt ook een eigen kern in meerkernig Amsterdam, in lijn met de Omgevingsvisie Amsterdam 2050.”
Podium en toren
De gemeente introduceert in de Sluisbuurt een nieuw type hoogbouw. De torens staan op een brede onderbouw van 20 tot 30 meter. Inspiratiebron: de 'podium and tower' bebouwing in Toronto en Vancoucer. Hieruit kan een Amsterdamse 'blok en toren' typologie ontstaan, aldus Milanovic: “Pluspunt van torens op een blok: ze voegen woningen toe, terwijl de ervaring op straatniveau wordt bepaald door een vijf tot zes lagen hoge stedelijke gevel. De onderbouw, met ruimte voor woningen, winkels en voorzieningen, zorgt voor de menselijke maat. We maken er plinten in die meedoen met de openbare ruimte - open en transparant. In het profiel van de straat zorgen we voor zachte overgangen van blok naar straat. En de straten van de Sluisbuurt krijgen dezelfde materialen als de binnenstad en het Oostelijk Havengebied: rode klinkers, natuurstenen accenten.”
Klimaatbestendig
Wat Mirjana Milanovic ook van het Centrumeiland meenam naar de Sluisbuurt: duurzaamheid. Het nieuwe wooneiland wordt klimaatbestendig, opgewassen tegen wateroverlast en hittestress. Regenwater wordt via de grachten afgevoerd naar het IJ. Dat scheelt aan ondergrondse infra en voorkomt overstort op het riool. De Sluisbuurt is opgehoogd met ruim twee meter zand, dat het regenwater opvangt, filtert en zuivert. Op elke kavel komt minimaal 40% groen, waarvan 30% op het dak. Dat tempert hoge temperaturen in de zomer.
Sluisbuurt is ontworpen op basis van de principes van De Bewegende Stad. De leefomgeving nodigt uit tot fietsen, lopen, sporten en bewegen. Voorzieningen zijn op loopafstand, de buurt is autoluw. In de Sluisbuurt hanteert de gemeente een parkeernorm van 0,3, de helft van die voor de Sportheldenbuurt op Zeeburgereiland.
Diversiteit
Duurzaam is ook de diversiteit waar de gemeente in de Sluisbuurt naar streeft. Dat zie je terug in het woningbestand. 5.640 woningen krijgt de wijk. Van de huurwoningen is 40% sociale huur, 35% middensegment en 25% vrije sector. Die woningen, voornamelijk appartementen, zijn bestemd voor een mix aan huishoudens. In de Sluisbuurt wonen straks gezinnen, jongeren, studenten en senioren.
In 2023 opent op het eiland een tijdelijke broedplaats met ateliers voor kunstenaars en een buurthuis. Eind 2024, begin 2025 komen de eerste bewoners. Zij gaan wonen in de 289 middensegment huurwoningen in de eerste toren van de Sluisbuurt, naar ontwerp van de Architekten Cie. Tegen die tijd staat ook Hogeschool Inholland aan het Waterbassin (ontwerp: cepezed architecten) en is een deel van het plein voor de school aangelegd. Een eerste zelfbouwproject met 20 woningen, een middelbare school, een basisschool en 800 studentenwoningen volgen snel daarop.
Bereikbaarheid
En de afstand tot de binnenstad? Hoe gaan die allereerste en alle latere bewoners die overbruggen? Milanovic: “Bereikbaarheid op een eiland is altijd een lastige opgave. Daar knelt het nog, bij de Sluisbuurt.” De IJtram is nu nog de enige OV-verbinding. De geplande fietsbrug naar Sporenburg is van de baan. Als alternatief vaart, vanaf januari 2023 al, een pont tussen de Sluisbuurt en het Oostelijk Havengebied. Voor de ontsluiting per fiets wil de gemeente de fietsroute via de Amsterdamsebrug verbeteren. Mirjana Milanovic zet haar kaarten op een pontverbinding: “Die zou de Sluisbuurt meer deel maken van het oostelijk waterfront.”
