FlexCitizen ging op Sporenburg op 1 januari 2024 van start en loopt tot 1 juli 2026. De pilot is onderdeel van Reschool, een Europees demonstratieproject dat ook in Athene, Girona en Stockholm onderzoek doet naar kleine energiegemeenschappen waarin burgers samen energie opwekken, delen en verkopen.

Hugo Niesing plaatst FlexCitizen ook in een binnenlands grootverband: de netcongestie op het Amsterdamse elektriciteitsnet. Dat net moet tot 2050 vier keer zo groot worden om te kunnen voldoen aan de toekomstige piekvraag naar elektriciteit. Daarvoor zijn in de stad volgens berekeningen 2600 nieuwe trafohuisjes nodig - 1200 in de bestaande stad, 1400 geïntegreerd in nieuwbouwprojecten. Een deel van de al bestaande trafohuisjes moet worden vervangen, verzwaard en uitgebreid.

De uitbreiding van het Amsterdamse net is problematisch. Het kost de stad veel ruimte, de uitvoering zorgt voor jarenlange overlast en de kosten zijn enorm, stelt Niesing: “Het vervangen van een enkel trafohuisje is erg kostbaar.”

Met FlexCitizen probeert Hugo Niesing het bestaande elektriciteitsnet te ontlasten: “We vragen bewoners in Sporenburg om buiten de traditionele piekbelastingmomenten aan te takken op het net, gespreid over de dag.” Als voorbeeld haalt hij de elektrische auto’s aan: “Tussen 6 uur ’s avonds en 8 uur ’s ochtends is er een tijdspanne van 14 uur waarin je alle 400 auto’s van de Sporenburgers probleemloos kunt laden. Verdeeld over de nacht laden betekent dat je buiten de gevarenzone van overbelasting blijft die het gevolg is van de capaciteitsgrens van het trafohuisje.”

De pilot op Sporenburg werkt met een winter- en een zomerscenario. In de winter kopen de deelnemers aan de pilot elektriciteit in - hun zonnepanelen leveren in dat seizoen weinig op. Hugo Niesing: “In de zomer werkt het andersom. Dan leveren de bewoners stroom aan hun eigen trafohuisje, dat vervolgens aan andere trafo’s levert. Dan stroomt de elektriciteit dus weg. Zonde, want op deze momenten is elektriciteit nagenoeg niks waard en zou je het graag in de aanwezige elektrische auto’s willen stoppen. Dat is goedkoop, goed voor het net én goed voor de energieonafhankelijkheid van deze energiegemeenschap.”

Niesing klikt de OurGrid-website aan van de Coöperatie Sporenburg Energie en leest de real time resultaten van de pilot uit: “Vandaag, het is een redelijk zonnige dag, hebben de bewoners 59 procent van hun verbruikte elektriciteit zelf gemaakt. Jaarrond is het zo’n 50 procent.” Dat percentage is op Sporenburg haalbaar omdat de bewoners veel zonnepanelen op hun daken hebben liggen, er relatief veel elektrisch wordt gereden en de woningen aangesloten zijn op de stadswarmte.

Flexcitizen zet in op gebruik van die zelf opgewekte stroom binnen de eigen buurt. Niesing: “Kijk niet alleen naar je eigen huis, kijk ook naar je buurt. Als ik met mijn zonnepanelen elektriciteit opwek, kan ik mijn buurman die elektriciteit leveren voor zijn auto, tegen een faire prijs.” Die economische constructie – handelen in energie zonder tussenkomst van een energiebedrijf – is momenteel nog niet toegestaan. Niesing: “Medio 2026 wordt dat naar verwachting mogelijk.”

Op Sporenburg wil Hugo Niesing de elektrische auto’s van de bewoners als batterij gebruiken: “Op Sporenburg kunnen wij nu al de publieke laadpalen aansturen, met Liander en Equans. Dat is lastig, maar overzichtelijk. De paal is van de gemeente, het net van Liander, Equans is charge point operator, de leverancier van de stroom naar de laadpaal. Wanneer we de laadpalen zo efficiënt mogelijk inregelen, vermijden we een deel van de stroompieken en kunnen auto’s op minder vermogen volgeladen worden op de allerdrukste uren van de dag en op meer vermogen tijdens zonuren.”

130 huishoudens doen mee aan Flexcitizen, waarvan 75 volgens Hugo Niesing ‘echt’ mee doen: “Met die aantallen is een extrapolatie mogelijk.” Niesing ziet zodoende kansen voor opschalen en in de breedte efficiënter en slimmer omgaan met de capaciteit van het net - naast de verzwaringen van het Amsterdamse elektriciteitsnet die nodig zijn: “FlexCitizen en Reschool demonstreren dat huishoudens flexibel kunnen omgaan met hun elektriciteitsvraag, wat de waarde is van slim laden en het delen van zelf opgewekte energie. Dankzij projecten als FlexCitizen krijgen burgers meer inzicht en meer zeggenschap. Dat maakt het energiegemeenschappen mogelijk om onafhankelijker te worden van het net. Goed voor de energietransitie en voor de route naar een CO₂-neutrale stad.”