Naut Loots zit namens de gemeente in de TaskForce Congestie Amsterdam (TFCA) die de stad in 2021 in het leven riep om de netcongestie aan te pakken. In de TFCA werken 4 partijen samen: naast de gemeente zijn dat TenneT (transmissiesysteem-beheerder van het hoogspanningsnet), regionale netbeheerder Liander en het Amsterdamse havenbedrijf. Scope van de TaskForce Congestie Amsterdam: vanuit een regierol realiseren en waar mogelijk versnellen van structurele netuitbreidingen.

Regiomanager Geert Wijnen van Liander (links) en programmamanager Elektricteitsvoorziening Naut Loots van de gemeente Amsterdam.

Het vernieuwde elektriciteitsstation aan de Karperweg. Het station zorgt ervoor dat Amsterdam-Zuid en het noordelijke puntje van de Zuidas van stroom worden voorzien.

Een inkijkje in de binnenkant van een elektriciteitsstation, waar elektrische hoogspanning wordt omgezet naar een lagere spanning.

Uitgaande kabels vanuit het elektriciteitsstation naar de omgeving.

Secundaire aansluitkast van een 10 kV vermogensschakelaarveld.

De TaskForce heeft inmiddels editie 3.0 (verschijning 2024) van de TSA in handen. Eén vergezicht op de toekomst van het stroomnet bleef daarin onveranderd. Net als in de TSA 2.0 zegt ook de allerlaatste TSA dat de vermogensgroei van het Amsterdamse net in 2050 rond de 4000MW ligt.

Nieuwe feiten liggen er eveneens, 2 jaar na de TSA 2.0. De meest actuele TSA voorziet in Westpoort een significant hogere vermogensgroei, terwijl in Zuidoost de verwachte vermogensgroei beduidend lager uitpakt. Ook opvallend: de TSA 3.0 houdt rekening met een beperkte groei van het aantal datacenters. Naut Loots: “Dat is het gevolg van het Datacenterbeleid van de gemeente Amsterdam. Deze lokale verandering zal vertaald worden naar specifieke wijzigingen in ruimtelijke projecten.”

Datacenters hebben flinke impact op de netcapaciteit (ca 19% in 2050).

De netcongestie is niet van vandaag op gisteren van tafel, onderstrepen Naut Loots en Geert Wijnen (Liander-manager voor Amsterdam). Hij is net als Loots lid van de TFCA, namens de netbeheerder: “In 2050 ligt de vraag naar elektriciteit in Amsterdam 3 tot 4 keer hoger dan nu. De vermogensgroei ligt in dat jaar rond de 4000 MW.”

Om aan die elektriciteitsvraag te voldoen gaat de stad tot 2050 zo’n 2600 transformatorhuisjes bijbouwen; 1200 in de bestaande stad, 1400 inpandig geïntegreerd in nieuwbouwprojecten. Daar bovenop realiseren TenneT en Liander in diezelfde periode 40 nieuwe elektriciteitsstations in de hoofdstad. Voor nog eens dertien verouderde stations ligt er een opgave voor sloop/nieuwbouw. Loots: “Zo’n elektriciteitsstation neemt ongeveer 2000 vierkante meter ruimte in. Dan hebben we het over ruimtebeslag, maar ook over inpassing in wijken en buurten en over vormgeving.”

Die schaalsprong, dat gaat de stad voelen, aldus Naut Loots: “De uitbreiding van het Amsterdamse net heeft vergaande ruimtelijke consequenties. Die nieuwe infrastructuur moet worden ingepast in de stad.” En: de verbouwing gaat 10 tot 15 jaar duren. Wijnen: “1 op de 3 straten in de stad gaat in die periode open.”

Het verzwaren van het hoofdstedelijke net vraagt om snelheid en slagkracht, meldt het Ontwikkelperspectief Distributienet Amsterdam dat de gemeente dit jaar publiceerde: “Alleen zo kan worden voorkomen dat gemeentelijke ambities om uitstoot- en aardgasvrij te worden niet kunnen worden behaald en in toenemende mate ook op midden- en laagspanningsniveau congestie ontstaat.”

De TaskForce ziet meerdere mogelijkheden om die snelheid en slagkracht te bereiken - om te beginnen door de processen achter de netuitbreiding anders aan te vliegen. Naut Loots: “We zoeken de kracht in de samenwerking. Door de planningen van alle partijen over elkaar heen te leggen kunnen we sneller werken. Om te voorkomen dat we bij uitbreidingen en vernieuwingen van het net op elkaar moeten wachten voeren we plannen niet stap voor stap uit. We trekken processen naar voren - nog voordat ze formeel besloten zijn. En dat kan, op basis van vertrouwen. Dat maakt de samenwerking krachtig en uniek.”

Geert Wijnen refereert aan de samenwerking met TenneT: “Bij de uitbreiding van het net is Liander afhankelijk van de nieuwe hoogspanningstracé’s van TenneT. Die liggen er nog niet, maar wij bouwen toch al onderstations. Andersom fabriceert TenneT kabels voor een uitbreiding van het hoogspanningsnet normaal gesproken pas bij 100 procent zekerheid over de tracé’s. Nu gebeurt dat al voordat die zekerheid er is. Dat scheelt in de looptijd maanden tot in sommige gevallen wel jaren.”

Elektriciteitshuisje op het Timorplein.

De gemeente Amsterdam probeert niet alleen in de groeiende vraag naar elektriciteit te voorzien. Naut Loots: “We stellen ook de vraag welk beleid bijdraagt aan het temperen van de vraag. Neem het gemeentelijke Datacenterbeleid. Dat resulteerde in de TSA 3.0 in een significant lagere vermogensvraag voor datacenters in de toekomst.”

Voor het bepalen van de locatie van de 2600 nieuwe elektriciteitshuisjes in de straten van Amsterdam gebruikt de gemeente een slim zoekproces, meldt Loots: “Om die huisjes van 3 x 3 meter in de stad in te passen hanteren we via GIS-kaarten innovatieve zoekcirkels die op basis van algoritmes al de beste en slechtste plekken binnen zo’n zoekcirkel kunnen voorspellen.”

In een stad die almaar mondiger wordt wil de gemeente de uitbreiding van het Amsterdamse net zo goed mogelijk laten landen. Naut Loots: “Voor de gemeente is participatie essentieel, dat komt ook tot uitdrukking in de nieuwe gemeentelijke participatieverordening.”

Loots refereert aan Uilenburg, een van de plekken in de stad waar een bestaand elektriciteitsstation dringend aan vervanging toe is: “De bewoners maken zich zorgen over de gezondheidsrisico’s van elektromagetische velden. Het station ligt dicht bij hun woningen. Wij staan daar dan gezamenlijk met Liander om uitleg te geven en te laten zien dat we alles doen om het magneetveld zo klein mogelijk te maken. Het locatiebesluit ligt op dit moment bij het stadsdeel ter besluitvorming.”

Loots noemt ook onderstation Rhijnspoor, waar de gemeente met sloop/nieuwbouw de sprong wil maken van 52 naar 106 megavolt-ampère. Een flinke vermogensuitbreiding, stelt Loots: “Hier nam de TaskForce iedereen vooraf mee en bracht in kaart wat dit gaat betekenen voor de omwonenden - tot aan de lichtinval in de woningen toe. Daarover communiceren we zo transparant mogelijk. Dat helpt bij de acceptatie.”